Skoro w budżecie miasta nie wystarcza na wszystko to jawi się konieczność wyboru jakie wydatki realizować, a jakie należy przełożyć na później. Dla mieszkańca, którego spojrzenie sprowadza się do jego indywidualnych potrzeb nie zawsze jest zrozumiały sposób wydatkowania, szczególnie gdy pomija się jego oczekiwania. Co przesądza o konkretnych decyzjach?
Na decyzje zasadniczo wpływają dwa aspekty: merytoryczny i polityczny. Nie odkryję Ameryki jeśli wskażę, że ten pierwszy winien dominować, a najlepiej by tylko on był podstawą wyboru wydatków w budżecie.
Merytoryczne przesłanki na wstępie wynikają z litery prawa. Bowiem dość często samorząd gdyby mógł decydować to stawiał by wyżej niektóre cele, niż te które stają się obligatoryjne. Jako przykład podam większą chęć wydatkowania na zadania, które w efekcie inspirują społeczeństwo i zmniejszają liczbę korzystających z pomocy społecznej niż wydatki na zasiłki. Nie zawsze się tak da i przepisy dość często biorą górę nad sygnałami płynącymi od lokalnej społeczności. Przykładów tego czego życzy sobie lokalna społeczność a co musi realizować Gmina w pierwszej kolejności jest wiele – wystarczy przyjrzeć się spotkaniom z mieszkańcami czy też wnioskom jakie składają mieszkańcy do budżetu obywatelskiego.
Jeśli już wydaliśmy na to co narzucone to jaki obiera się sposób wyboru do realizacji innych zadań? Zależy to od charakteru danego samorządu. Łatwiej realizować cele ogólne w dużych miastach niż w małych miasteczkach. W tych drugich mieszkańcy czują silniej potrzeby w sąsiedztwie własnego domu. Dlatego nie należy się dziwić, że w naszym mieście trudniej byłoby przekonać mieszkańców do wydatku na MDK zamiast na drogę w dzielnicy służącą kilku domom.
Dostosowując oczekiwania do merytorycznych aspektów częstym argumentem jest ilość mieszkańców korzystających z danej realizacji. Naturalnym jest wybieranie tych zadań, które obsługują większą cześć mieszkańców. Ważnym argumentem jest czy dany wydatek będzie wpływał na rozwój i przyszłe dochody miasta czy stanowi poprawę estetyki jedynie. Znamiennym jest to, że społeczeństwo częściej zgłasza te drugie zadania i trudniej jest przekonać mieszkańców do inwestycji o znaczeniu strategicznym w innej dzielnicy.
Konkretny merytoryczny wybór winien brać pod uwagę znaczenie dla przyszłości miasta, wpływ na budżet, uwzględniać ilość mieszkańców korzystających bezpośrednio i pośrednio, logiczną kolejność w realizacji, fakt czy można uzyskać dofinansowanie, dawać poczucie obejmowania troską całej społeczności (inwestycje w poszczególnych dzielnicach).
Aspekty polityczne koncentrują się najczęściej na konieczności przekonania organów kolegialnych do proponowanych merytorycznych wyborów. Źle jeśli aspekt polityczny wypacza argumenty merytoryczne. Bywa tak, że przy porównywalnych alternatywach wybiera się tą, która uzyska akceptacje. Najważniejszym jest jednak czy gremia polityczne posługują się efektem popularności czy merytoryką. Tam gdzie wśród polityków dominuje merytoryczne spojrzenie łatwiej i efektywniej rozwija się samorząd.
W obu obszarach merytorycznym i politycznym ważnym jest sposób informowania społeczeństwa, ale to już zagadnienie na inną publikację.