Budżet miasta stanowi podstawowy dokument ilustrujący co w danym roku będzie realizowane w danym samorządzie. Podobnie jak budżet domowy, w którym każdy z nas swoje dochody (zasiłki, renty, emerytury czy pensje) najpierw planuje po to by nie zabrakło pieniędzy przed następną wypłatą podobnie plany budżetu miasta dotyczą takiego dysponowania środkami by uzyskiwanych wpływów nie zabrakło na istotne i często obowiązkowe wydatki. Takie porównanie stąd, że łatwiej nam zrozumieć własny budżet a wobec budżetu miasta często posługujemy się nierealnymi oczekiwaniami.
Wiadomo każdy wiedząc, że jak nie zapłaci za prąd to nie będzie mógł oglądać meczu czy nie ogrzeje domu nie planuje zakupu mebli, które są zbyt kosztowne czy też nie zatrudni ogrodnika tylko ogród skosi sam. Dokładnie taką samą logiką kieruje się budżet miasta. Różnica polega jedynie na tym, że ma on znacznie więcej pozycji, więcej osób może się wypowiadać się na jego temat no i z uwagi na większe kwoty jest on poddany bardziej wymagającym rygorom. Jest też zasadnicza różnica dla porównywanych budżetów – budżet domowy to moje pieniądze budżet miasta to gospodarowanie pieniędzmi innych – mieszkańców.
Już to jakie każdy z nas ma podejście do wydawania nie swoich pieniędzy może rzutować na podejście i zgłaszane oczekiwania dot. budżetu. Często mieszkańcy chcąc przekonać do wydatków na konkretny jednostkowy cel argumentują „Co Panu szkodzi, przecież to nie Pana pieniądze” albo cytat z jednego ze spotkań „Co za problem proszę wziąć kredyt i zrobić ulicę koło mojego domu”. Podejście jednak zmienia się gdy na zgłaszającego takie propozycje spadają bezpośrednie skutki określonych decyzji – wystarczy popatrzeć na to w jaki sposób dysponujemy własnymi środkami finansowymi.
Zdarzyło się pewnie w niejednym gospodarstwie, że plany wydatków wyglądały inaczej a ich realizacja była odmienna np. kupiliśmy taniej buty więc możemy odłożyć na lokatę więcej niż pierwotnie zakładaliśmy. Dokładnie tak samo jest z budżetem miasta. Na planowane wydatki i dochody nakładają się realia życia codziennego. To ile firm zgłosi swoje oferty do przetargu i jaki będzie poziom cen może spowodować inne wydatki niż planowaliśmy. Cieszy nas gdy jest taniej, martwi gdy jest odwrotnie. W ostatnich latach spotykamy się z oszczędnościami na tym polu – konkurencja między firmami zazwyczaj sprowadza wykonawstwo do niższych cen. Co robimy z tymi oszczędnościami? Konkretnie w naszym przypadku mniej zadłużamy miasto. Piszę o tym dlatego gdyż osoby nie odczuwające bezpośrednio zakresu odpowiedzialności za budżet chętnie widziałyby zwiększenie ilości wykonywanych zadań. Ale te same osoby wymagają by:
– dotrzymywać terminów,
– nie zwiększać zatrudnienia w urzędzie,
– utrzymać jakość,
– wykonywać zadania z użyciem dofinansowania.
A to jest wewnętrznie sprzeczne. Niech ktoś w zarządzaniu swoim budżetem rodzinnym z uzyskanych oszczędności spowodowanych niższą kwotą za malowanie kupi drugi samochód i niech zrezygnuje z zaangażowania ubezpieczenia, przeglądów i niech nie poświęca nowemu nabytkowi żadnej uwagi.
Co mówią nasze dokonania w budżetach za ostatnie lata:
| rok budżetowy | planowane pierwotnie wydatki | zrealizowane wydatki | ilość zmian w budżecie | planowane zadłużenie | planowany kredyt | faktyczna kwota zadłużenia | faktyczna kwota zaciągniętego kredytu | faktyczna kwota zadłużenia z poprzednimi latami | zatrudnienie w etatach | ||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| ogółem | majątkowe | ogółem | majątkowe | ||||||||
| 2010 | 88 530 519 | 27 975 085 | 76 248 021 | 12 177 826 | 28 | 14 749 649 | 10 880 000 | 6 150 000 | 5 250 000 | 15 325 801 | 150,9 |
| 2011 | 83 815 616 | 21 144 096 | 77 273 842 | 13 477 221 | 27 | 10 889 617 | 8 889 617 | 10 495 402 | 9 800 000 | 17 879 459 | 132,0 |
| 2012 | 94 401 884 | 25 493 640 | 80 193 294 | 10 947 906 | 29 | 11 041 344 | 9 959 807 | 4 188 302 | 3 500 000 | 15 586 917 | 126,3 |
| 2013 | 104 962 828 | 34 299 046 | 91 806 330 | 21 725 537 | 28 | 13 763 600 | 12 500 000 | 9 655 270 | 8 500 000 | 21 742 449 | 127,2 |
| 2014 | 94 001 484 | 20 835 389 | 90 245 088 | 15 989 172 | 33 | 10 686 054 | 8 000 000 | 5 029 581 | 5 000 000 | 23 272 656 | 127,4 |
| 2015 | 96 082 548 | 16 512 855 | 91 354 118 | 13 557 147 | 30 | 7 317 264 | 6 500 000 | 5 258 441 | 4 000 000 | 23 809 250 | 128,0 |
Planowane pierwotnie wydatki są niższe nawet o kilkanaście procent. Zazwyczaj jest to kilka milionów złotych mniej. W 2013 roku oszczędności w wydatkach wyniosły nawet 13 milionów złotych. Największe oszczędności realizowane są na wydatkach majątkowych (tańsze inwestycje w związku z konkurencją na rynku). Trudniej jest poczynić oszczędności w wydatkach bieżących (obsługa tego co posiadamy).
Średnio budżet zmieniany jest 30 razy w roku wobec pierwotnych planów. Obniżanie wydatków przekłada się na niższe zadłużanie miasta wobec pierwotnych planów. Ostatnie lata pokazują coraz wyższą wydajność zarządzania finansami miasta – pomimo utrzymywania znacznego poziomu inwestycji coraz mniej wpływa to na wzrost zadłużenia np. w 2014 roku wydatki inwestycyjne na 16 mln zł spowodowały wzrost zadłużenia o ok. 1,5 mln zł a w 2015 roku realizacja inwestycji na poziomie 13,5 mln zł zwiększyła zadłużenie o ok. 540 tys. zł !!!